Die Slag van Majuba

Die Eerste Vryheidsoorlog (1880-1881) se laaste en beroemdste veldslag was die Slag van Majuba wat op 27 Februarie 1881 plaasgevind het. Die Boere het die Britte beslissend verslaan, en sodoende die oorlog in die Boere se guns beklink. ¹

Wat is Majuba?

Majuba is ʼn berg in Natal (vandag KwaZulu-Natal). Die kruin van die berg is ʼn driehoekige plato van ongeveer ʼn kilometer in omtrek. Indien iemand die berg wou beset, moes hulle die hele kruinrand beset. ¹

Die aanloop tot die Slag van Majuba

Die Boere het in die oorlog ʼn reeks oorwinnings oor die Britte in Natal behaal. Op 28 Januarie het hulle die Britte by die Slag van Laingsnek verslaan, en toe op 8 Februarie by Schuinshoogte. Daarna was ʼn kort tussenperiode waarin pogings gemaak is om vrede te sluit, maar dit was nie suksesvol nie.

In hierdie tyd het een van die beroemdste Britse regimente, die Gordon Highlanders, by die Britse aanvoerder, George Pomeroy Colley, en sy troepe aangesluit. Die Britse kamp was by Mount Prospect. Colley wou ná twee nederlae so gou as moontlik die oorlog beëindig. Daarom het hy besluit om weer tot die aanval oor te gaan. ^{1 2}

Britse voorbereiding vir die stryd

Colley het besluit die beste manier om die Boere te verslaan, sal wees om die berg Majuba te beset, en dan van daar af aan te val. Die Boere was besig om verskansings te bou in die rigting van die berg, en hy wou die berg beset voor die Boere dit kon doen. ʼn Plaaslike swart man het vir Colley vertel dat die Boere Majuba slegs deur die dag, en nie snags nie, bewaak het. ^{2 3}

Dit was vir Colley belangrik dat sy plan ʼn geheim gebly het, sodat hy die Boere kon verras. Hy het slegs twee offisiere van sy plan vertel. ³ Op Saterdagaand, 26 Februarie, het Colley sy plan begin uitvoer. Ná aandete is ʼn mag van omtrent 600 man, insluitende drie joernaliste asook swart gidse en draers, beveel om halfeen die nag in doodse stilte op parade aan te tree. ³

Die enigste wapens wat hulle kon vat, was hulle gewere. Colley wou hê dat hulle ook Gatling-gewere en kanonne saamneem, maar hulle kon nie ʼn manier kry om dit teen die berg op te vervoer nie. ²

Die besetting van die berg deur die nag van 26 Februarie was ʼn uiters moeilike taak. Daar was gidse om die roete aan te wys, maar dit was donker, en die terrein was vir hulle onbekend. Die eerste soldate het kort ná halfvier op Sondagoggend, 27 Februarie, die bergtop bereik. Soos wat hulle daar aangekom het, is die soldate al om die kruinrand geplaas, ongeveer 10 tot 15 meter uitmekaar. ^{1 2}

Tot dusver was die Britte suksesvol, maar hulle het twee foute gemaak. In die eerste plek is baie soldate só geplaas dat hulle nie by die berg kon afkyk nie. Sommige was so ver van die kruinrand af dat hulle nooit enige Boere teen die berg kon sien opklim nie. Die Boere sou dus die berg kon klim sonder dat die verdedigers hulle gesien het. In die tweede plek het Colley nie sy soldate beveel om skanse te bou om hulleself te verdedig nie, omdat hy gedink het dat hulle te moeg was en eerder moes rus. ^{2 3}

Die Boere se reaksie

Colley het ʼn goeie roete gekies om die berg te bestyg, want die Boere se nagwagte het hulle nie deur die nag opgemerk nie. ¹ Dit was eers ná sonop dat die Boere die Britte op die berg gesien het, onder meer omdat die Britte op ʼn groep Boere wat teen die hange van die berg opgery het, begin skiet het. ³ Sommige van die Highlanders het ook op die kruinrand gestaan, hulle vuiste in die lug gewaai en op die Boere geskree. ²

Die Boere se aanvoerder was kommandant-generaal Piet Joubert. Hy was vir ʼn oomblik paniekerig, maar het herstel en toe besluit dat die burgers die Britte op die berg moet gaan aanval. ¹ Veggeneraal Nicolaas Smit het die eerste groep vrywilligers na die laer hange van Majuba gelei. ³ Die Boere het eers gedink die Britte gaan hulle van bo af met hulle kanonne bestook, want hulle het natuurlik nie geweet die Britte het nie kanonne daar bo nie. Toe dit duidelik word dat hulle nie so aangeval gaan word nie, het meer en meer burgers hulle gaan aansluit by die groep wat Majuba aangeval het. ³

Die Boere het in drie groepe opgedeel. Sowat 150 burgers in twee aanvalsgroepe onder bevel van kommandant Joachim Ferreira en assistent-veldkornet Stephanus Roos het die noordelike helling van die berg begin uitklim. ʼn Tweede groep van so 200 man het die suidoostelike hang begin uitklim. ^{1 2}

ʼn Derde groep het van die voet van die berg af op die Britte wat oor die kruinrand geloer het, geskiet. Hulle het van vroeg af aanhoudend geskiet. ³

Dit het gemaak dat die Britte nie oor die kruinrand wou kyk om op die burgers wat besig was om op te klim, te skiet nie. Die konstante dekvuur van onder af was deurslaggewend in die Boere se oorwinning. Dit het gemaak dat die Britte nie besef het dat die Boere al hoe nader aan die kruin gevorder het nie. ²

Die Britte het wel hier en daar van die Boere raakgesien en op hulle geskiet, maar die burgers het baie goed geskuil, só goed dat dit nog ʼn rede was waarom die Britte nie besef het hoe hoog hulle al geklim het nie. ¹ In elk geval het die Britte, en veral Colley, geglo hulle posisie op die berg was te goed, en hulle was dus houtgerus. ³

Die geveg op die kruin

Toe die burgers reg onder die kruinrand was, moes die onderste burgers ophou skiet omdat die gevaar was dat hulle hul eie makkers sou tref. Die Britte het aangeneem dit beteken die aanval is gestaak. Dit was egter glad nie so nie. ¹ Colley het selfs op hierdie stadium nie geglo dat die Boere beplan het om die kruin aan te val nie. ³

Om eenuur die middag het die burgers die kruin van die berg bereik. Dit was vir die Britte ʼn totale verrassing. ³ Die voorste burgers het dodelik op die verdedigers van die noordelike kruinrand begin skiet. Die Britse soldate was só verbaas dat hulle verskrik na die middel van die kruin gehardloop het. Die Britte was hierna vir die res van die geveg op die agtervoet. ¹

Die geveg het nie lank geduur nie – tussen 10 en 20 minute. Die Boere het aanhou skiet op die Britte wat teruggeval het. Colley het probeer om ʼn verdedigingslinie op te stel. Dit was egter gemik daarop om die aanvallers van die noorde af te keer. Hierdie poging het geëindig toe die Boere die oostelike kruinrand berek het het en op die verdedigingslinie se flank begin skiet het. Hierna het die Britse verdediging totaal verbrokkel. ¹

Britse offisiere en soldate het na die suidelike kruinrand gehardloop om weg te kom. Baie is raakgeskiet. Colley is noodlottig gewond. Die troepe wat dit tot by die rant gemaak het, het teen die steiltes afgehardloop terug na hulle kamp toe. ʼn Paar het oor die kranse getuimel en hulle doodgeval. Die Boere het aangehou skiet totdat daar geen verdediging op die berg oor was nie. ¹

Die afloop van die stryd

Die vlugtende Britte was teen vyfuur die middag terug by hulle kamp by Mount Prospect. Hulle het onmiddelik begin gereed maak om dit teen ʼn aanval te beskerm. Die Boere wou die kamp aanval, maar digte mis en later reën het toegesak en dit onmoontlik gemaak. ^{1 2}

Aan Boerekant is een burger dood, een aan wonde oorlede, en vyf is lig gewond. Aan die Britse kant het 6 offisiere en 86 ander soldate gesneuwel, en 9 offisiere en 125 ander soldate is gewond. Altesaam 53 is as krygsgevangenes geneem en 46% van die Britte wat op Majuba was, is dood of beseer. ² Dit was vir die Britte ʼn verpletterende nerderlaag. ³

Gevolge van Majuba

Majuba was die laaste geveg van die Eerste Vryheidsoorlog en het die oorlog in die Boere se guns beklink. ¹ Vir die Boere was Majuba ʼn simbool van oorwinning en onafhanklikheid van die Britte. ¹ Dit was ook vir die Boere ʼn duidelike aanduiding van God se ondersteuning in hulle stryd vir vryheid. ³ Vir die Britte was dit ʼn simbool van hulle nederlaag wat gewreek moes word. Omtrent 20 jaar later, gedurende die Anglo-Boereoorlog, sou hulle hul kans kry.

Woordbank

beset	Om beheer oor ʼn plek te neem en dit met wapens te beskerm.
beslissend	Deurslaggewend.
flank	Die sy- of agterkant van ʼn weermag.
Gatling-gewere	Hoëvuurtempo-multiloopgeweer.
kruinrand	Die kant van die boonste gedeelte van ʼn berg.
linie	ʼn Verdedidingslyn.
noodlottig	Iets wat die dood tot gevolg het.
parade	Plek waar troepe aantree.
plato	Plat hoogvlakte met steil hellings.
getuimel	Onderstebo val.
veldslag	Geveg tussen vyandelike magte in die veld.
verskansings	Iets soos ʼn muur waaragter ʼn mens jou kan verskans.
regimente	‘n Afdeling soldate onder die bevel van ’n kolonel of ’n luitenant-kolonel.
dekvuur	Wanneer een groep skote op die vyand skiet sodat ‘n ander groep hul gewere kan herlaai of weg kom.

Lees dié artikels om meer te leer

• Meer oor Majuba
• Die verhaal van die Slag van Majuba
• Majuba: skitterende oorwinning vir die Boer

Kyk dié video’s om meer te wete te kom

Die Slag van Majuba

Die Slag van Majuba (1881) – die oorwinning van die Boere

ʼn Kort oorsig oor die Boere-oorloë