Vinnige feite
- Tussen 10 en 12 miljoen slawe is tussen die 16de en die 19de eeu uit Afrika weggevoer.
- Lande soos Portugal, Spanje, Brittanje, Frankryk en Nederland was by slawehandel betrokke.
- Slawe is hoofsaaklik in Wes-Afrika gevange geneem.
- Kaptein John Hawkins het in 1562 die eerste skeepsreis uit Brittanje onderneem om slawe in Afrika te gaan kry.
- Slawehandel is op hierdie datums verbied: Amerika (1808), Brittanje (1833), Brasilië (1850).
Transatlantiese slawehandel, wat deel van die wêreldwye slawehandel was, het van die 16de tot die 19de eeu geduur. Tussen 10 en 12 miljoen swart Afrikane is as slawe oor die Atlantiese Oseaan na die vroeë Amerikaanse kolonies (die Amerikas) weggevoer. 1
Lande betrokke by slawehandel
Die Portugese was die eerste om swart mense van die weskus van Afrika gevange te neem en as slawe na die suikerplantasies in Kaap Verde en die Madeira-eilande te neem.
Spanje het ná 1502 slawe uit Afrika na die Karibiese Eilande geneem.
Nederland het gedurende die 1600’s baie slawe weggevoer.
Engeland en Frankryk het in die 1700’s byna die helfte van die transatlantiese slawehandel oorheers. Die grootste getalle van hul slawe was uit Wes-Afrika afkomstig, tussen die Senegal- en Nigerrivier.
Die eerste Britse seereis om slawe te verkoop en waaroor daar inligting bekend is, was in 1562, gedurende die tyd toe koningin Elizabeth I in Brittanje geregeer het. Kaptein John Hawkins het hierdie reis onderneem. Hy het oor ses jaar drie sulke reise onderneem en meer as 1 200 slawe uit Afrika is deur hom aan die Spaanse kolonies in Amerika verkoop. 2
In 1713 is ’n slawehandelooreenkoms tussen Spanje en Brittanje gesluit. Daarvolgens het Brittanje die alleenreg gehad om slawe aan Spaanse kolonies te verkoop. Die ooreenkoms was vir 4 800 slawe per jaar vir ’n tydperk van 30 jaar. 1
Redes vir die ontstaan van slawehandel
Die transatlantiese slawehandel het gedurende die 15de eeu begin toe Portugal, en daarna ander Europese koninkryke, uiteindelik in staat was om hul ekonomiese- en handelsbedrywighede oorsee uit te brei en Afrika te bereik.
In Europa en Amerika was daar ’n baie groot aanvraag na produkte uit die Nuwe Wêreld soos suiker, tabak, rys en katoen. As gevolg hiervan was daar ’n al hoe groter behoefte aan arbeiders en daarvoor is slawe eerder as die Europeërs wat in die Amerikas gebly het, gebruik. 2 3
Slawe uit Afrika was veral gewild aangesien hulle gewoond was aan ’n tropiese klimaat en boonop goeie kennis en ervaring gehad het van die verbouing van hierdie gewasse, asook van veeboerdery. 3
Slawe is ook gebruik in goud– en silwermyne, in die konstruksiebedryf, die houtbedryf of as geskoolde arbeid en huiswerkers 4. Slawehandel het dus hand aan hand gegaan met die uitbreiding van ekonomiese bedrywighede in Europa en in die Atlantiese Wêreld. 2
Hoe is die slawehandel bedryf?
Die belangrikste maniere om slawe te kon bekom, was deur oorlogvoering, strooptogte en ontvoerings. Mense het ook slawe geword indien hulle baie skuld gehad het of wanneer daar droogtes en hongersnood in ’n gebied was. In sulke gevalle het die mense geen ander heenkome gehad nie. 2
Die slawe langs die weskus van Afrika is dikwels deur ander Wes-Afrikane aan Europese slawehandelaars verkoop. Sommige slawe is direk deur die slawehandelaars tydens kusaanvalle gevange geneem en na die Amerikas geneem. 3 4
Driehoekige handel
Tussen Europa, Afrika en Amerika was daar ʼn handelsroete via die Atlantiese Oseaan. Slawe is tussen hierdie drie lande uitgeruil met die handelsware wat op die skepe was. Op ʼn kaart vertoon dié roete as ʼn driehoek en word daar gepraat van die driehoekige handel, met ander woorde ’n ononderbroke handeldrywery tussen drie punte. 4
Europeërs het vervaardigde goedere soos wapens, tekstiele en wyn uit Europa verhandel vir gevange Afrikane wat oor die Atlantiese Oseaan vanaf Europa na Afrika verskeep is om as dwangarbeiders in die Amerikas te gaan werk. Die Europeërs is op hul beurt weer van grondstowwe soos suiker en koffie voorsien.
Oral langs die kus van Wes-Afrika is daar forte opgerig waar slawe aangehou is totdat hulle met skepe vervoer kon word na plekke waar hulle moes gaan werk. In totaal was daar ongeveer 80 van hierdie forte. 2
Plantasies vir rys, tabak, suikerriet en katoen in Amerika was arbeidsintensief. Eienaars van hierdie plantasies het aanvanklik slawe vanaf Wes-Indië ingevoer, maar in die laat 18de eeu het hulle slawe direk van Afrika gekoop. Besige slawemarkte is in Philadelphia, Richmond, Charleston and New Orleans gevestig. 2
Slawe is met skepe na onder meer Brasilië en die Karibiese Eilande vervoer. Hulle is onder baie slegte omstandighede in skepe wat heeltemal oorlaai was, vervoer. Honderde slawe is in die skeepsruim (die laer, binnedeel van die skip waar die goedere/diere wat vervoer moes word, gehou is) gelaai en vasgeketting vir ’n reis van 8 000 km wat tot etlike maande kon duur. Geskiedkundiges reken dat ongeveer 15 tot 25% van die slawe tydens hierdie skeepsreise na Amerika in die skepe gesterf het. 1
Soms het dit gebeur dat van die slawe in opstand gekom het teen die slegte omstandighede waarin hulle gereis het. Een bekende geval was in 1839 toe ’n slaaf met die naam Joseph Cinquè saam met 53 ander slawe in opstand gekom het en die kaptein en twee lede van die bemanning doodgemaak het.
Joseph Cinquè was aan boord van die Spaanse skip Amistad 5 wat onderweg was van Europa na Kubaanse plantasies. Te midde van ʼn groot storm het hulle suikerrietmesse in die hande gekry en die skip oorgeneem. Daarna het hulle die bemanning beveel om hulle terug na Afrika te neem.
Ná ʼn lang uitgerekte hofsaak is daar beveel dat die gevangenes na Afrika teruggeneem moet word. Ten tye van dié gebeurtenis was slawerny reeds in die VSA afgeskaf. 6 1
Uitwerking van slawehandel in Afrika
Slawehandel het ’n vernietigende uitwerking in Afrika gehad.
Omdat daar baie geld uit die verkoop van slawe gemaak kon word, het stamme in Afrika mense gevang om as slawe te verkoop. Dit het gelei tot geweld en wetteloosheid. 1
Landbou het ook in hierdie tyd agteruitgegaan. Uit vrees vir groepe wat mense gevang het om as slawe te verkoop, het baie mense dit nie gewaag om voort te gaan met boerdery nie. Die talle mense wat gevang is om slawe te word, het ook veroorsaak dat daar minder boere oor was wat kon boer. Dieselfde was die geval met werkers op ander gebiede van die ekonomie. 1
Die mense wat gevange geneem is, was meestal jong vroue en jong mans – almal mense wat nog met gesinne kon begin. Dit het natuurlik ’n negatiewe uitwerking gehad op die bevolkingsgroei en het ook veroorsaak dat die mense wat agtergebly het, ou mense of mense met gestremdhede was. Hierdie mense kon dus nie tot ekonomiese groei bydra nie. 1
Sosiale strukture is negatief beïnvloed en tradisionele waardes is vernietig. Hongersnood wat dikwels gevolg het ná afloop van gevegte en oorloë waarin mense as slawe gevang is, het veroorsaak dat die ou mense en die kinders agtergelaat is om te sterf. Baie gemeenskappe het ook ver van die slaweroetes weggetrek. 2
Slawehandel het daartoe gelei dat die gemiddelde bevolking in Afrika tussen 1700 en 1850 nie normaal gegroei het nie. 2
Die einde van slawehandel
Met die uitbreek van die Amerikaanse Rewolusie (1775-1783) het daar steun begin ontstaan dat slawehandel in Amerika verbied moet word. Dit het egter meer as 20 jaar geneem voor daar wetgewing ingestel is om slawehandel te verbied. Wetgewing hieroor het in 1808 gebeur, maar dis eers in 1861 dat slawehandel werklik in Amerika beëindig is. 1
Brittanje het in 1833 slawehandel in die hele Britse Ryk verbied. 1 7 Brasilië het wel in 1850 slawehandel verbied, maar die smokkel van slawe na Brasilië het eers in 1888 tot ’n einde gekom. 1
Woordbank
| Atlantiese Wêreld | Dit dui op die verhoudings en interaksies tussen die mense van die Amerikas, Afrika en Europa |
| arbeidsintensief | Baie mense is nodig om die werk te doen. |
| kolonies | ʼn Land wat deur ʼn groter land oorgeneem is, is dan ʼn kolonie van die groter land genoem. |
