Vinnige feite
- Seme was met Harriet, die dogter van Koning Dinuzulu van Zoeloeland, getroud en hulle het vier seuns en een dogter gehad.
- Seme was die mentor van die politieke aktivis Anton Lembede.
- President Thabo Mbeki het die Orde van Luthuli in Goud in 2006 postuum aan Seme toegeken. Daar is egter baie ANC-lede wat nie ’n voorstander van Seme is nie, want hy was hoof van die organisasie in ’n tyd toe dit baie agteruitgegaan het.
- Hy het in 1928 ’n eredoktersgraad van Colombia-Universiteit ontvang.
- Die SANNC-publikasie Abantu-Batho is vir 20 jaar gepubliseer en landwyd aan lede versprei.
- Seme het die plase Daggakraal en Driefontein in die Wakkerstroom-omgewing gekoop as deel van die South African Native Farmers’ Association. Hy wou meer koop, maar die regering het ’n grondwet ingestel wat gekeer het dat swart mense enige grond kon besit. 5
- Bongani Ngqulunga het ’n boek oor Seme se lewe geskryf. Die boek se naam is The Man Who Founded The ANC: A Biography of Pixley ka Isaka Seme. Die boek is deur Penguin Random House uitgegee.
- Seme was slegs die tweede swart Suid-Afrikaner om as ’n prokureur te kwalifiseer. 6
- Hy was ook die eerste swart Suid-Afrikaanse gegradueerde aan die Colombia-Kollege. 5
- Seme het ná sy studies gesê dat hy probeer het om die dinge te leer wat sy mense sal bevoordeel en hom sou bemagtig om hulle te help. 5
In die Johannesburgse middestad is daar ’n straat wat Pixley ka Isaka Seme-straat gedoop is. Jou ouers ken dié straat dalk eerder as die ou Sauerstraat. Sauerstraat is na Johannesburg se eerste distriksgeneesheer, dr. Hans Sauer, vernoem. Die straat dra egter sedert 2013 sy nuwe naam en is na die stigter van die South African Native National Congress (SANNC) vernoem. Die SANNC se naam is later na die African National Congress (ANC) verander, wat sedert 1994 die regerende party in Suid-Afrika is. 1
Kinderjare en opvoeding
Isaka Ka Seme is op 1 Oktober 1881 in die destydse Natal-kolonie gebore. Die gebied staan vandag as Inanda bekend en is net buite Durban.
Sy pa se naam was Isaka en sy ma se naam was Sarah (née Mseleku) Seme. Seme het aanvanklik by ’n plaaslike sendingskool skoolgegaan, maar ’n Amerikaanse sendeling, eerwaarde S.C. Pixley, het sy intelligensie raakgesien en gereël dat hy na ’n hoërskool in Amerika toe gaan. 2
Hy het aan die Mount Hermon School in Massachusetts skoolgegaan en in Amerika sy naam na Pixley verander, heel moontlik uit dankbaarheid vir die sendeling wat aan hom geleenthede gegee het. Seme het daarna sy BA-graad aan die vooraanstaande Colombia-Kollege van die Colombia-Universiteit in New York behaal.
Goeie redenaar
Seme was ’n uitstekende redenaar en het juis die George William Curtis-medalje, die universiteit se hoogste toekenning vir redenaars, gewen nadat hy daar ’n besonderse toespraak gelewer het. Hy het oor die herlewing van Afrika gepraat en afskrifte van hierdie toespraak is ook wyd in Suid-Afrika versprei. 3
Ná Colombia het hy sy regsgraad aan die Jesus-kollege aan die Universiteit van Oxford in Brittanje behaal. As ’n mens as ’n advokaat wil praktiseer, moet jy eers ’n eksamen aflê om tot die balie toegelaat te word. Hy het dit suksesvol in Engeland afgelê.
Terwyl Seme nog in Londen, Engeland, was, het hy die gebeure rondom die vorming van die Unie van Suid-Afrika gevolg en gesien dat swart mense steeds uitgesluit word. Hy het ’n dokument “The Native Union” daaroor opgetrek wat sy eie strategie vir die mense van Afrika was.
Terugkeer na Suid-Afrika
Hy het in 1910 na Suid-Afrika teruggekeer en het ’n regspraktyk in Johannesburg begin, waar daar ’n tekort aan swart prokureurs was. Seme het geglo dat swart mense se basiese menseregte aangetas word, en hy het sy bes probeer om veral armes te help.
Seme het besef dat meer gedoen moes word sodat swart mense kon saamstaan en iets aan hul omstandighede verander. Daar was in daardie tyd nog baie diskriminasie teen swart mense en hulle het glad nie dieselfde regte as wit mense gehad nie. 3
Hy het besef dat dit nodig was om ’n organisasie te stig om vir swart mense se regte op te staan. Seme het daarom in 1912 saam met prokureurs soos Alfred Mangena, Richard Msimang en George Montsio, gevra vir ’n kongres van swart mense om hul situasie in die nuwe Unie van Suid-Afrika te bespreek. Hulle wou kyk na vreedsame maniere om omstandighede in die land te verander. Dit was ’n groot keerpunt in die geskiedenis van Suid-Afrika, want dit het tot die vorming van die South African Native National Congress (SANNC) gelei, wat later die African National Congress (ANC) sou word.
Stigter van vandag se ANC
Seme word as die stigter van die SANNC gesien omdat hy die man was wat almal in 1912 bymekaargekry het om die SANNC in Bloemfontein te stig. 2
Hy het ook die hooftoespraak by die kongres gelewer en vir ondersteuning vir die nuwe organisasie gevra. Seme het John Langalibalele Dube as die president voorgestel en Dube is toe verkies.
Seme is tot die amp van tesourier verkies.
Seme het ook die organisasie se koerant Abantu-Batho (People) van stapel gestuur. Hy het geglo dat daar ’n gereelde kommunikasiekanaal moes wees om gereelde kontak tussen die organisasie en sy lede te behou. Die koerant was meertalig en het artikels in Engels, Xhosa, Zoeloe, Sotho en Tswana gedra sodat hulle soveel mense as moontlik kon bereik. 3
Seme het in 1913 die South African Native Farmers’ Association gestig en as deel van die organisasie plase gekoop.
Persoonlike terugslae
In die jare twintig het Seme in Brittanje die Swazi-koning in die hof verteenwoordig. Die Swazi-koning het ’n saak teen die Britse regering oor ’n gronddispuut aanhangig gemaak. Seme was ideaal vir die rol omdat hy vertroud was met die Britse reg, maar hy het die saak verloor en het na Suid-Afrika teruggekeer. 3
Die hofsaak en situasie in Suid-Afrika het egter sy tol geëis en hy het na bewering erg begin drink en was selfs in ’n ongeluk betrokke toe hy onder die invloed van drank was. Hy is gevolglik van die rol geskrap en kon nie meer as prokureur praktiseer nie.
Die SANNC het in 1923 sy naam na die ANC verander, maar Seme was as gevolg van sy persoonlike probleme nie veel by die party betrokke nie. Hy het glo eers weer in die laat twintigerjare tot die politiek begin toetree, veral omdat daar toe ’n tweestryd in die ANC tussen die nasionaliste en die sosialiste was. Verhoudings tussen die twee partye het in 1929 so versleg, dat party weggebreek het. Seme is in 1930 as president-generaal van die kongres verkies. [Lees hier oor nasionalisme en sosialisme.]
Die einde van sy politieke loopbaan
Die ANC het nie baie goed gevaar in die eerste helfte van die jare dertig nie en dit was boonop die tyd van die Groot Depressie. Die Groot Depressie was ’n tyd van groot armoede wêreldwyd wat gevolg het op die 1929- ineenstorting van die Wall Street-aandelebeurs. 4
Seme het wel probeer om die ANC te herstruktureer sodat dit beter in die politieke omstandighede van daardie tyd kon vaar. Die herstrukturering het Seme egter baie ongewild gemaak en hy is in 1937 vervang.
Dit het die einde van Seme se politieke loopbaan beteken. Hy het weer tot die balie toegetree en het as prokureur in Johannesburg gepraktiseer.
Seme het in 1951 in Johannesburg gesterf. 2
Woordbank
| aktivis | Iemand wat hom/haar aktief vir ʼn saak beywer; stryder/kampvegter. |
| balie | Al die advokate/prokureurs saam. |
| dispuut | ’n Twispunt, ’n geskil. |
| distriksgeneesheer | ’n Mediese dokter wat deur die regering betaal word. |
| herstruktureer | Om anders te organiseer. |
| keerpunt | ’n Punt waar dinge verander en omdraai. |
| kolonie | Dis ’n gebied waar mense hulself in ’n nuwe land vestig, maar wat steeds gedeeltelik afhanklik van hul land is. |
| kongres | ’n Byeenkoms waar verskillende verteenwoordigers bymekaarkom. |
| mentor | Iemand wat raad en leiding gee. |
| nasionaliste | Mense wat baie lief is vir en trots is op hul land. |
| postuum | Ná iemand se dood. |
| redenaar | ’n Spreker. |
| sendingskool | ’n Skool wat Christen-sendelinge oplei om die Woord van God te versprei. |
| sosialiste | Aanhanger van ’n politieke stelsel wat gegrond is daarop dat alle mense gelyk is en dat geld en eiendom gelykop verdeel moet word. |
| strategie | ’n Plan. |
| tesourier | Iemand wat die finansies van ’n organisasie behartig. |
| sy tol geëis | Wanneer jy ʼn prys moet betaal, meestal met jou gesondheid of lewe. |
Lees hierdie artikels om meer te leer
Kyk na hierdie video’s om meer te leer
Die geskiedenis van die ANC (draai gerus die klank harder)
Vind hier meer uit oor Seme se lewe
